Disk işletim sisteminin en önemli dosyaları, başka bir
deyişle sistemi açan ve bilgisayarı kullanıma sunan dosyalar COMMAND.COM ve gizli
olarak bulunan IO.SYS ve MSDOS.SYS dosyalarıdır. Bu dosyalar sistemi başlatan
dosyalarıdır. Bunlar iç (Internal) komutlardır. Dış komutlar (External) komutlar ise
aşağıda sunulduğu gibidir.
C:\>CLS
Ekranı silmek (temizlemek) için kullanılır.
C:\>DIR
Hard diskte bulunan dosyaları ve dizinleri listeler.
C:\>DIR/P
Dosyaların listesini sayfa sayfa görüntüler.
C:\>DIR/W
Dosyaların yanyana görüntülenmesini sağlar. Fakat
listeyi detaysız olarak verir. Dosyaların sadece adlarını görüntüler.
C:\>DIR/A
Sadece niteliği verilen dosyaları veya
dizinleri listeler. Bu anahtarla birlikte herhangi bir nitelik kullanılmazsa gizli
dosyalar dahil tüm dosyalar listelenir.
C:\>DIR/A Anahtarı ile birlikte kullanılan nitelikler şöyle:
H :
Gizli dosyaları listeler.
-H :
Gizli olmayan dosyaları listeler.
S :
Sistem dosyalarını listeler.
-S :
Sistem dosyası olmayan dosyaları listeler.
R :
Sadece okunabilir dosyaları listeler.
-R :
Sadece okunabilir olmayan dosyaları listeler.
A : Arşiv dosyalarını listeler.
-A : Arşiv
olmayan dosyaları listeler.
D :
Sadece alt dizinleri listeler.
-D :
Sadece dosyaları listeler.
C:\>DIR/O Dosyaları istenen düzende listeler. Sıralama düzeni
aşağıdaki karakterlerle belirtilir.
N :
Dosya adına göre (A-Z)’ye doğru.
-N :
Dosya adına göre (Z-A)’ya doğru.
E :
Dosya uzantısına göre (A-Z)’ye doğru.
-E : Dosya uzantısına göre (Z-A)’ya doğru.
D : Dosyanın tarih ve zamanına göre, eski
tarihten yeniye doğru
-D : Dosyanın tarih ve zamanına göre, yeni
tarihten eskiye doğru
S :
Dosya büyüklüğüne göre (küçükten büyüğe) doğru.
-S :
Dosya büyüklüğüne göre (büyükten küçüğe) doğru.
G : Önce dizinleri sonra dosyaları listeler.
-G :
Önce dosyaları sonra dizinleri listeler.
C:\>DIR/S
Bütün dizin ve alt dizinlerde yeralan dosyaları
listeler. Bu anahtardan yararlanarak disk/diskette dosya aranabilir.
C:\>DIR/B
Dizin ve dosya adlarını ayrıntısız listeler
(üstbilgi veya özet yok.)
Disk/disketin listesini küçük harfle
görüntüler.
C:\>DIR/AH
C sürücüsünde bulunan gizli dosyaları
listeler.
C sürücüsünde bulunan dosyaları dosya adına
göre A’dan Z’ye doğru sıralı olrak listeler.
C sürücüsünde DOSYA.TXT dosyasını arar ve
nerede yeraldığı görüntüler.
?
jokeri :Dosya adında, tek bir karakterin yerine kullanılabilir.
*
jokeri :Dosya adında, birden fazla karakterin yerine
kullanılabilir.
Dosya adı ne olursa olsun uzantısı EXE olan tüm
dosyaları listeler
Adı “A” harfi ile başlayan tüm dosyaları
listeler.
İkinci harfi “O” olan tüm dosyaları
listeler.
Disk/disketin listesini ekrandan başka
bir birime yönlendirmek için “>” karakteri kullanılır.
Dosyaların listesini yazıcıya gönderir.
Dosyaların listesini DOSYA.TXT isimli dosyada
saklar. Bu dosya bulunmuyorsa kendisi oluşturur.
Dosyaların listesini DOSYA.TXT isimli dosyanın
sonuna ekler.
Sistemin tanımlı (kayıtlı) tarihini görüntülemek
yada değiştirmek için kullanılır.
Hiç bir mesajla karşılaşmadan tarihi
değiştirmek istiyorsak, bu komut kullanılır.
Bilgisayarın saatini görüntülemek veya değiştirmek için kullanılır.
Hiç bir mesajla karşılaşmadan zamanı
değiştirmek istiyorsak, bu komut kullanılır.
Bilgisayarda yüklü DOS işletim sisteminin sürüm
(versiyon) numarasını gösterir.
Disk/disket üzerine yazılan bilgileri aslıyla
karşılaştırıp kontrol eder.
Verify komutunu açar.
Verify komutunu kapatır.
Verify on (açık) mu yoksa off (kapalı) mu
olduğunu gösterir.
C:\>VOL
A:
A sürücüsünde bulunan disketin etiket adını
ve seri numarasını görüntüler.
C:\>FORMAT
A:
A sürücüsünde bulunan disketi formatlar.
Formatlanan disket üzerinde bulunan tüm bilgiler silinir.
Formatlanacak diskete bir isim verilmesini sağlar.
Bu isim maksimum 11 karakter uzunluğunda olmalıdır.
Formatlanacak diskete REAL ismini verir.
Formatlanacak diskete sistem dosyalarını
(COMMAND.COM, IO.SYS ve MSDOS.SYS) yükler böylece disket sistemi açar duruma gelir.
Formatlanacak diskete sistem dosyaları için yer
ayırır.
Disketin hızlı formatlanmasını sağlar. Bu
anahtar hiç formatlanmamış (yeni) disketler için geçerli değildir.
Formatlanacak disket üzerinde UNFORMAT komutunun
uygulanmasını olanaksız hale getirir.
Formatı yapılacak disketin boyutunu
(kapasitesini) belirler. Bu anahtar özellikle 3.5 DD bir disketi HD bir sürücüde
formatlandığında kullanılır.
Formatlanacak disketteki bozuk alanları tekrar
kontrol eder.
C:\>COPY
C:BERE.TXT A:
C sürücüsünde bulunan BERE.TXT dosyasını A
sürücüsünde bulunan diskete kopyalar.
C:\>COPY
C:*.BAT A:
C sürücüsünde yeralan BAT uzantılı tüm
dosyaların A’ya kopyalanmasını sağlar.
C sürücüsünde bulunan BERK.TXT dosyasını A
sürücüsünde bulunan diskete CAN.TXT olarak kopyalar.
C sürücüsünde bulunan BERK.TXT ve CAN.TXT
dosyalarını birleştirip A sürücüsündeki diskete CANAN.TXT olarak kopyalar
COPY komutu yardımı ile dosyalar yazıcıya gönderilebilir.
COPY komutu, COPY CON olarak
uygulanarak kısa metin dosyaları oluşturulabilir.
C:\>COPY
CON BERK.TXT
BERK BİLGİSAYAR
EĞİTİM MERKEZİ
NO:24
06400 - KIZILAY / ANKARA
^Z
Metin dosyasını yazdıktan sonra
CTRL+Z tuşlarına veya F6 tuşuna basarak diskete kaydedebilirsiniz.
C:\>COPY
CON LPT1
BERK BİLGİSAYAR
EĞİTİM MERKEZİ
NO:24
06400 - KIZILAY / ANKARA
Metin dosyasını yazdıktan sonra
CTRL+Z tuşlarına veya F6 tuşuna basıldığında metin yazıcıya gönderilir ve baskısı
alınır.
COPY komutu ile gizli dosyalar ve
dizinler kopyalanamaz.
İki dosyayı karşılaştırmak amacıyla
kullanılır.
A sürücüsündeki diskette bulunan CAN.TXT
dosyasını siler.
A sürücüsündeki diskette bulunan TXT uzantılı
tüm dosyaları siler.
Dosya silme işlemini sorgulayarak yapar. Delete
(y/n)?
Bu komutla A sürücüsündeki tüm dosyalar
silinir.
A sünücüsündeki diskette bulunan BERK.TXT adlı
dosyanın adını CAN.TXT olarak değiştirir.
BERK.TXT adlı dosyanın içeriğini görüntüler.
Eğer görüntülenen dosyadaki sayfa sayısı
birden fazla ise MORE komutundan yararlanarak sayfa sayfa görüntülemek mümkün.
C:\>LABEL
A:
Disk/diskete etiket adı vermek, etiketin adını
değiştirmek veya silmek amacıyla kullanılır. Etiket adı maksimum 11 karakterdir.
Disk/diskete etiket adı vermek, etiketin adını
değiştirmek veya silmek amacıyla kullanılır.
C:\>DISKCOPY
A: A:
Bir diskette bulunan tüm bilgileri aynı
kapasitede olan başka bir diskete kopyalanmasını sağlar.
C:\>DISKCOMP
A: A:
İki disketi karşılaştırmak amacıyla
kullanılır. Eğer karşılaştırılan disketler aynı değilse DISKCOMP
farklılıkların yerini gösterir.
C:\>SYS
A:
Diskete mevcut yapıyı bozmadan COMMAND.COM ve
gizli dosyaları (IO.SYS ve MSDOS.SYS) transfer eder.
Bilgisayarın bellek (RAM) yapısıyla ilgili
rapor verir.
Bu anahtar o anda bellekte yüklü olan
programların listesi ile birlikte belleğin raporunu görüntüler.
Bellek raporunun sayfa sayfa görüntülenmesini
sağlar.
MD
(MAKE DIRECTORY)
Bu komut disk/disket üzerinde alt dizin oluşturmak
amacıyla kullanılır. Oluşturulacak dizine dosya adlandırma kurallarında olduğu gibi
ad verilebilir. Fakat anlaşıldığı gibi dizine uzantı verilmiyor. Bu bir kural
olmadığı için kullanıcı isterse uzantı da verebilir.
Köke bağlı CALISMA isimli dizin
oluşturulmuştur.
Çalışma isimli dizine bağlı EMEK isimli
dizin oluşturulur.
Bu örnekte A sürücüsündeki disketin kök
dizinine bağlı DENEME isimli dizin oluşturulmuştur.
CD
(CHANGE DIRECTORY)
Bu komut disk/disket üzerinde bulunan alt
dizinden bir diğerine geçmek amacıyla kullanılır.
Bu örnekte köke bağlı ÇALIŞMA isimli dizine
geçilmektedir.
C:\>CALISMA\EMEK>CD..
C:\>CALIŞMA>_
EMEK dizininden çıkıp, CALIŞMA isimli dizine
geçilmiştir.
C:\>CALIŞMA\EMEK>CD\
C:\>_
C diskindeki alt dizinden çıkıp, kök dizine
geçilir.
RD
(REMOVE DIRECTORY)
Bu komut disk/disket üzerinde bulunan herhangi
bir alt dizini silmek amacıyla kullanılır. Fakat aşağıdaki kurallarada uyalım!!!
-Silinecek alt dizin içinde dosya bulunmamalı
(boş olmalı).
-Silinecek alt dizine bağlı alt dizin
bulunmamalı.
-Silinecek alt dizin içinde olmamak gerekir.
CALISMA alt dizinin içindeki EMEK alt dizini
silinir.
Sorgulamaya Y (evet) olarak cevap verilirse,
CALISMA alt dizini ve içinde yer alan tüm dosyaları ve alt dizinleri siler.
C:\>TREE
A:
A sürücüsünde bulunan bütün alt dizinleri
ve bu dizinler içinde bulunan dosyaların isimlerin görüntüler.
Her dizindeki dosyaların listesini görüntüler.
Birden fazla sayfa için MORE komutu kullanılır.
Dizinlerde bulunan ve çalışma özelliğine
sahip olan dosyalara yol gösterip doğrudan çalışmalarını sağlar. Bu komut COM,
EXE, ve BAT uzantılı dosyalara yol gösterir. Yani PATH belirtilmişse komut nerede
uygulanırsa uygulansın gösterilen yollardan bulunacak ve uygulamaya alınacaktır. PATH
komutu daha çok AUTOEXEC.BAT dosyasında belirtilir. Böylece bilgisayar açıldığında
otomatik olarak yüklenir. Örnek aşağıdadır.
C:\>PATH C:\DOS; C:\WINDOWS;
C:\WINDOWS \COMMAND
Sistemin iletisini değiştirmek amacıyla
kullanılır. Genel kullanımı aşağıdadır:
$Q = (eşit
işareti)
$$ $
(dolar karakteri)
$T (zaman)
$D (tarih)
$P (aktif
sürücü ve dizin)
$V (MS-DOS
versiyon (sürüm) numarası)
$N (aktif sürücü)
$G >
(büyüktür işareti)
$L < (küçüktür
işareti)
$B | (bar
karakteri)
$H Backspace (prompt komut satırında yazılan
karakterleri siler.)
Bu komut sonucunda BERK C:\> olur.
Sonucunda 11:51 C:\> olur. Bu örnekte $T
zamanı göstermek için kullanılmış, $H ise 6 kez kullanılması ile sola doğru
zamanın altı karakteri silinir. Böylece zamanın salise ve saniye kısmı görüntüden
kaldırılır.
Dosyaları alt dizin yapısıyla kopyalamak için
kullanılır. COPY komutunda olduğu gibi gizli ve sistem dosyalarını kopyalayamaz.
/A
Sadece arşiv dosyalarını kopyalamak için,
C’de bulunan PW dizininde yer alan ve arşiv
özelliği taşıyan TXT uzantılı dosyaları A sürücüsündeki diskete kopyalar.
/D:TARİH
Belirtilen tarihten sonra yazılan ve
değiştirilen dosyaları kopyalamak için,
C’de bulunan PW dizininde yer alan ve
01/01/2000 tarihinden sonra yazılan TXT uzantılı dosyaları A sürücüsündeki diskete
kopyalar.
/P
XCOPY her dosyayı kopyalamadan önce evet/hayır
şeklinde onay ister.
C:\>XCOPY
C:\PW\*.TXT A:/P
/S
Dizinlerin ve alt dizinlerin kopyalanmasını
sağlar. (Boş dizinler hariç.)
Bu örnekte A sürücüsündeki diskette yer alan
tüm dosyaları ve alt dizinleri (boş dizinler hariç) C’ye kopyalar.
/E
Boş dizinlerin kopyalanmasını sağlar. Bu
anahtar /S ile birlikte kullanılması gerekir.
A sürücüsündeki diskette yer alan tüm
dosyaları ve alt dizinleri (boş dizinler dahil) C’ye kopyalar.
/W
Disketi sürücüye yerleştirmek ve hazır olmak
için zaman tanımış olur,
C:\>XCOPY
C:\PW\*.TXT A:/W
/V
Kopyalama işlemini sağlam yapmak için kaynak
ve hedef dosyaların karşılaştırılmasını sağlar. Aşağıdaki örnekte olduğu
gibi,
C:\>XCOPY
C:\PW\*.TXT A:/V
MOVE
Disk/disket üzerinde bulunan dosyaların istenen
hedefe taşınmasını sağlar. Bu komut ayrıca dizinlerin isimlerini değiştirmek içinde
kullanılır.
A sürücüsünde bulunan disketteki TXT uzantılı
dosyaların C’deki PW dizinine taşınmasını sağlar. Taşıma işleminde kaynaktaki
dosyalar silinir.
C’de bulunan DENEME isimli dizinin adını OYUN
olarak değiştirir.
Disk/disket üzerinde bulunan metin dosyalarının
içeriğini sayfa sayfa görüntüler.
C’de PW dizini içinde bulunan BERK.TXT dosyasını
sayfa sayfa görüntüler. Her sayfadan sonra -More- (-Devam-) mesajı ekrana gelir.
MORE komutu diğer komutlarla
birlikte “|” karakteri ile ayırarak kullanılabilir. Böylece komutların ekran görüntüleri
sayfa sayfa alınabilir.
C:\>TYPE
C:\PWBERK.TXT | MORE
C:\>DIR
| MORE
Disk/disket üzerinde bulunan metin dosyalarını
başka işlem yapılırken yazıcıya gönderir. Aşağıdaki örnekler gibi,
C:\>PRINT
C:\PW\BERK.TXT
C:\>PRINT
C:\AUTOEXEC.BAT CONFIG.SYS
Disk/disket üzerinde bulunan herhangi bir dosyanın
niteyiği göstermek yada değiştirmek amacıyla kullanılır.
+R : Sadece
okunabilir (read only) özelliğini verir.
-R :
Sadece okunabilir (read only) özelliğini kaldırır.
+A : Arşiv
özelliğini verir.
-A : Arşiv
özelliğini kaldırır.
+S :
Sistem özelliğini verir.
-S : Sistem özelliğini kaldırır.
+H : Gizlilik
özelliğini verir.
-H : Gizlilik özelliğini kaldırır.
/S :
Belirtilen dizin ve altında bulunan bütün alt dizinlerdeki dosyaları etkiler.
Bulunduğumuz yerdeki dosyaların niteliklerini görüntüler.
Kök dizininde bulunan AUTOEXEC.BAT dosyasının
sadece okunabilir ve gizli dosya haline getirir.
A sürücüsünde bulunan PW isimli dizindeki ve
altında bulunan bütün dizinlerdeki dosyaları sadece okunabilir hale getirir.
A sürücüsünde bulunan PW isimli dizindeki
dosyaların sadece okunabilirlik özelliğini kaldırır.
Kök dizinde silinmiş TXT uzantılı dosyaların
kurtarılmasını sağlar.
Silinmiş olan tüm dosyaları hiç bir onaylama
istemeden kurtarır. Fakat bu durumda kurtarılan her bilginin ilk karakterini # olarak yazar.
Daha önce DEL komutuyla silinmiş fakat
kurtarılabilecek dosyaların listesini verir.
/DOS
Sadece DOS tarafından silinmiş dosyaları
kurtarır.
C:\>UNFORMAT A:
FORMAT komutuyla silinmiş disk yada disketi
tekrar yapılandırarak bilgileri geri yükler. Fakat bu komutla kurtarılacak
disk/diskete herhangi bir giriş yapılmamış olması gerekir. Ayrıca FORMAT komutunda
/U komutu kullanılmamış olması gerekir, aksi taktirde disk/disket kurtarılamaz.
/TEST
UNFORMAT komutunu disk/disketin nasıl
kurtarılacağını gösterir
C:\>CHKDSK C:
Harddiskin durum raporunu verir. Disk/diskette
hatalı alanlar varsa sabitlenmesini sağlar.
Eğer hatalı alanlar bulunursa, /F parametresini
kullanmadan düzeltmeler disk/diskete yazılamayacağı açıklanır. /F parametresini
kullanarak kayıp birimleri doğru yerlere bağlayarak disk/diskete alan açılmasını
sağlar. Bu nedenle düzeltmeler disk/disket üzerine kaydedilecekse CHKDSK yukarıdaki
gibi uygulanır.
/V
Kontrol yapılırken dosyaların listesini görüntüler.
DOSKEY programını belleğe yükler. DOSKEY
bilgisayar kapatılıncaya kadar bellekte kalır ve uygulanan MS-DOS komutlarını saklar.
Bu komutlara tekrar tekrar dönmek için aşağı-yukarı ok tuşlarını
kullanabilirsiniz. Ayrıca sağ-sol ok tuşlarını kullanarak komut üzerinde gezerek
istediğiniz değişikliği yapabilirsiniz. DOSKEY komutu bellekte 3 KB lık bir yer
kaplar. Kısaca bu komut, komut satırını girmeyi otomatikleştirir, hızlandırır ve
kolaylaştırır. Bu komutun AUTOEXEC.BAT dosyasında yer alması tercih edilir. Böylece
bilgisayar açıldığında otomatik olarak devreye girer.
Doskey yüklendi.
-Bellekte saklı komutların listesini görmek
için F7 tuşuna basınız. O ana kadar kullanılan MS-DOS komutlarının listesini
numaralı olarak alacaksınız.
-Bellekte saklı herhangi bir komutu numarasıyla
çağırmak için F9 tuşuna basınız. Bu durumda Line Number: (satır numarası:)
mesajı gelir. Bu mesaja karşılık komut satırının numarasını girdiğinizde
istediğiniz komut satırı karşınıza gelecektir.
-Bellekte saklı herhangi bir komutun baş
harfine yada ilk harfine göre aramak için istediğiniz harfi girin daha sonra F8 tuşuna
basın, o harf yada harflerle başlayan komut karşınıza gelecektir.
-Bellekte saklı olan komutları silmek için
ALT+F7 tuşlarına basınız.
Sistemde yüklü olan MS-DOS versiyonundan
önceki versiyonlara ait komutların çalışmasını sağlar. Ayrıca versiyon(sürüm)
tablosunu görüntüler. Örneğini MS-DOS 5.0 versiyonuna ait bir komut 6.22 ortamında
çalıştırdığınızda Incorrect Dos Version
hata mesajıyla karşılaşırsınız. Yani uyguladığınız komut sistemde yüklü
versiyona ait değildir. Bu tür durumları ortadan kaldırıp, o komutları sistemde çalıştırabilmek
için SETVER komutunu kullanabilirsiniz. Fakat SETVER komutu mutlaka CONFIG.SYS dosyasında
DEVICE olarak yer alması gerekir. Eğer bu komut satırı CONFIG.SYS dosyasında yoksa
aşağıdaki gibi ekleyebilirsiniz.
DEVICE=C:\DOS\SETVER.EXE
C:\>SETVER
BACKUP.EXE 5.0
Bu komutu bilgisayar açıldığında
uyguladığınız taktirde MS-DOS 5.0 versiyonuna ait BACKUP komutunu kullanabilirsiniz.
Disk üzerinde bulunan dosyaların yedegini
disketlere almak için kullanılır. Bu komut özellikle bir diskete siğmayan dosyaları
disketlere çekmektir. BACKUP komutu kullanırken kopyalanacak dosyaların toplam kaç
disket dolduracağını tahmin etmeniz ve o kadar boş disket hazır tutmanız gerekir.
C:\>BACKUP C:\SC\SC2000.EXE A:
Komut birinci disketi dolduruncaya kadar çalışacak
ve dolunca ikinci disket için yeni bir mesaj ekrana gelecektir.
/S
Bu anahtar kullanıldığında bütün alt
dizinlerinde yedeğini alır.
/M
Daha önce yedeklenen dosyalar üzerine yazacaktır.
/A
Daha önce yedeklenen dosyalara ekleme yapacaktır.
/D:TARİH
Belirtilen tarihe eşit veya o tarihten sonra
olan dosyaların yedeğini alır.
C’de bulunan PW dizininin (varsa alt
dizinleriyle birlikte) yedeğini alır.
Belirtilen tarihe eşit ve o tarihten sonraki
dosyaların yedeğini alır. Yedeği alınan disketleri tekrar kullanabilmek için mutlaka
RESTORE komutunu uygulamak gerekir.
Daha önce BACKUP komutu ile yedeği alınmış
bilgiler diske geri yüklemek amacıyla kullanılır. Backup komutu ile yedek olarak
alınan disketlerin içerisinde BACKUP.XXX ve CONTROL.XXX dosyalarını göreceksiniz. Bu
bilgiler tekrar normal şeklini alabilmesi için RESTORE komutunun kullanılması gerekir.
C:\>RESTORE A: C:
SYSTEM
COMMANDS
START
RUN
(Write these commands)
sysedit (system configuration editor)
dxdiag (directx diagnostic tool)
syskey
(securing the windows account
database)
cmd (to run MS-Dos)
msconfig (system configuration utility)
regedit (registry editor)
ipconfig